Ijue hesabu kukokotoa kiwango cha unene, sukari

Na Mwandishi wetu

Dk. Peter Landless

WATAALAMU wa afya wameishauri jamii kuzijua hesabu za kukokoto kiwango cha unene ili afya zao na tatizo la unene uliopitiliza kulingana takwimu za Shirika la Afya Duniani (WHO) kuonyesha kuwa watu milioni 2.8 hufariki dunia kila mwaka kwa unene.

Wataalamu hao Dk. Peter Landless wa kitivo cha tiba cha chuo kikuu cha Maryland nchini Marekani anasema tatizo la unene ulipitiliza zimezidi kuwaathiri watu wengi kutokana na kutozingatia kanuni za ulaji na vyakula.

Dk. Landless ambaye pia ni  Mkurugenzi Mtendaji wa Tume ya Kimataifa ya Kuzuia ulevi na dawa ya kulevya (ICPA) chuoni hapo alisema tatizo hilo limekithiri  katka nchi tajiri na zanazoendelea ambapo ikiwamo Tanzania.

“Unaweza kukokotoa kiwango cha unene ambao huelezwa kama usio wa mlundikano mkubwa au uliokithiri wa shahamu unaoweza kudhuru afya, kwa kutafuta kiashirio cha uzito wa mwili wako (Body Mass  Index BMI)” alisema.

Naye Dk. Mark Finley pia wa chuoni hapo anashauri kuwa ili kufanya hesabu hiyo ni lazima kugawa uzito wako katika paundi kwa kipeo cha pili cha urefu wa mtu husika katika inchi kisha kuzidisha kwa 703.BMI yako 25 au zaidi una uzito mkubwa…na kama ni 30 au zaidi, utambue kwamba una ugonjwa wa kunenepa kupita kiasi,alisema.

Anasema fomyula katika vipimo vya metriki ni (uzito katika kilo)/(urefu katika mita x uzito katika mita) akitolea mfano uzito wako kama ni kilo 60 na urefu wa mita 1.70 BMI=60/(1.7X1.7)=20.8 (upo katika kategoria ya kawaida).

Matatizo mengi ya kiafya hutokana na uzito uliokithiri ikiwa ni pamoja na uwezekano wa kupata ugonjwa wa moyo, shinikizo la damu na baadhi ya saratani.

“Hata hivyo moja kati ya magonjwa yaliyoenea zaidi ni kisukari ambacho tutazingatia hapa…zaidi ya theluthi ya watu bilioni moja ulimwenguni wana kisukari takribani mtu mmoja katika kila 20 duniani nchi zenye uwezekano mkubwa wa ugonjwa wa kisukari.

Kufikia mwaka 2030 nchi zitakazoongoza kwa ugonjwa huo duniani ni China, India na Marekan. Unene uliokithiri huelezwa kama mtu mwenye uzito uliozidi uzito wake wa kawaida kulingana na urefu wake kwa asilimia 20 ya watu wenye kisukari namba ya 2 wana uzito uliokithiri. Maradhi haya mawili yanahusiana na kiasi kwamba wataalamu wengi wa afya huyachukulia kama ugonjwa mmoja, ambao wanauita diabesity (kisukari kitokanacho na umeme).

Kiwango cha kisukari kimeongezeka kwa watu wa kawaida katika miaka ya karibuni, kama matukio ya unene uliokithiri ambao ni chanzo cha kwanza cha mgagonjwa ya kisukari yanavyoongezeka. Kila mwaka kiasi cha watu milioni 3.4 hufa kutokana na matatizo yanayoletwa na kisukari na kwamba tathimini inaonesha kuwa kisukari kitakuwa ugonjwa wa 7 duniani kwa kusababisha vifo ifikapo mwaka 2030.